عبدالله بن قاسم لخمیحریریحریری، عبداللّه بن قاسم بن عبداللّه بن محمدبن خلف لخمی، کنیه‌اش ابومحمد، محدّث ، نسب‌شناس و شرح‌حال‌نویس اندلسی سده ششم است. ۱ - نامبه گفته ابن‌ابّار، [۱]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۲، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
وی به حرّار نیز معروف بود.۲ - تولدحریری در ۱۲ شعبان یا رجب ۵۹۱ در جزیره شَقْر، در اشبیلیه اندلس ، به دنیا آمد. [۲]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۳، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۳]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۷۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
۳ - نقل حدیثوی از علمای بسیاری از جمله از عبدالرحمان‌بن علی زُهری، ابوالحسین (ابوالحسن) بن عظیمه، أبی عمربن عات، ابی‌محمد زهری، ابی‌الولیدبن عفیر، و ابی‌العباس نباتی حدیث شنید و روایت نقل کرد. [۴]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۲، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۵]
ابن‌زبیر، کتاب صلة الصلة، ج۱، ص۱۴۶، قسم ۳، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، (مراکش) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۳.
[۶]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۷۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
وی نام شیوخ خویش را، که بیش از دویست تن بوده‌اند، در کتاب الدرر و الفرائد فی نُخَب الأحادیث و تُحف الفوائد فهرست کرده است. [۷]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۲، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
۴ - تبحر در علم حدیثحریری به علم روایت و نقل و ضبط احادیث توجه بسیار داشت [۸]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۳، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۹]
ابن‌ابّار، کتاب صلة الصلة، قسم ۳، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، (مراکش) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۳.
[۱۰]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۱۴۶، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
[۱۱]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ص۲۷۳؛ چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
وی، به گفته خودش، سه بار کتاب مُوَطَّأ مالک‌بن انس را که در آن روزگار در سرزمینهای مغرب اسلامی رواج بسیار داشته، از ابن‌بقی شنیده و کتاب صحیح بخاری را از عبدالرحمان‌بن علی زُهْری فراگرفته است. [۱۲]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۲، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۱۳]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۷۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
۵ - آثاراز جمله آثار اوست: حدیقةالانوار فی معرفة الانساب که ذیلی بر کتاب اقتباس الانوار و التماس الأَزهار رُشاطی، در انساب ، است؛ و المنهج الرّضی فی الجمع بین کتابَیْ ابن‌بَشکوال و ابن‌الفَرَضی، در شرح احوال بزرگان اندلس. [۱۴]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۲ـ۹۰۳، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۱۵]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۷۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
[۱۶]
صفدی، ج۱۷، ص۴۰۶.
حریری حافظه‌ای قوی، بهره‌ای در شاعری، و خط بسیار خوشی داشت که در آن از ابن خَیر اشبیلی پیروی می‌کرد. [۱۷]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۳، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۱۸]
ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۲، ص۹۰۲ـ۹۰۳، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۱۹]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۷۳، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
۶ - وفاتحریری در شوال یا ذیقعده ۶۴۵ و به روایتی در آغاز ۶۴۶ در اشبیلیه، که در آن زمان در محاصره سپاهیان مسیحی بود، وفات یافت. [۲۰]
التکملة لکتاب الصلة، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۲۱]
ابن‌زبیر، کتاب صلة الصلة، قسم ۳، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، (مراکش) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۳.
[۲۲]
محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۲۷۳ـ۲۷۴، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸.
[۲۳]
صفدی، ج۱۷، ص۴۰۶.
۷ - فهرست منابع(۱) ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵. (۲) ابن‌زبیر، کتاب صلة الصلة، قسم ۳، چاپ عبدالسلام هراس و سعید اعراب، (مراکش) ۱۴۱۳/ ۱۹۹۳. (۳) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۴۱ـ۶۵۰ه، بیروت ۱۴۱۹/ ۱۹۹۸. (۴) صفدی. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالله بن قاسم لخمی‌حریری»، شماره۶۰۳۵. |